شش نکته‌ی مهم هنگام پرواز

خوشامدگویی مهمانداران و آموزش‌ها و توصیه‌های ایمنی‌شان در اولین سفر هوایی از جذابیت‌های سفر به شمار می‌آید اما اگر تعداد سفرهای هوایی‌تان زیاد شود، تقریبا بعد از دو یا سه‌ پرواز دیگر دیالوگِ آقا یا خانم مهماندار را که با صدای تودماغی از بلندگو پخش می‌شود، از بر می‌شوید؛ «… لطفا کمربندهای مخصوص پرواز خود را ببندید، پشتی صندلی خودرا به حالت عمودی اولیه برگردانید، میز جلوی خود را ببندید، پوشش نورگیر پنجره‌ها را بالا بکشید…»

ممکن است بعد از چند پرواز برایتان تکراری به‌نظر بیاید ولی تمام این توصیه‌ها پشتوانه‌ی علمی دارند و صنعت هوانوردی برای گنجاندن همین چند خط توصیه در متن صحبت‌های خدمه‌ی پروازی، تجربه‌های تلخ و سنگینی را پشت سر گذاشته است. در این متن به نکات ساده و تکراری هواپیما می‌پردازیم که در عین پیش‌ پا افتادگی و تکراری بودن، ممکن است برای خیلی‌ها سوال ایجاد کرده باشند.

چرا پنجره‌های هواپیما همیشه بیضی‌شکل هستند؟

اگر با هواپیما سفر کرده باشید حتما دیده‌اید که پنجره‌ی همه‌ی هواپیماها، دایره‌ای یا بیضی‌شکل هستند. هیچ‌وقت به همیشه گرد بودنِ پنحره‌ی هواپیما فکر کرده‌اید؟ این پنجره‌ها فقط بر اساس اصول زیبایی‌شناسی این‌طور طراحی می‌شوند یا این‌که دلیل مهندسی دارد؟ در جواب باید بگوییم که این طراحی به هیچ وجه تصادفی نیست و برای افزایش ایمنی و سلامت مسافران، پنجره‌ی هواپیما به شکل بیضی طراحی و ساخته می‌شود. اما این شکل طراحی از ابتدای اختراع هواپیما وجود نداشته و تقریبا تا سال ۱۹۵۰ میلادی پنجره‌ی هواپیما را مربعی یا مستطیل‌شکل می‌ساختند. بعد از آن‌که سقوط هواپیماها را بررسی کردند متوجه شدند یکی از دلایل آن همین چهارگوش بودن شیشه‌ی پنجره‌هاست.

چهارگوش بودن شیشه‌ها باعث می‌شد در برابر فشار هوا بسیار آسیب‌پذیر باشند و ترک بخورند. راه حل این بود که گوشه‌های پنجره‌ها به جای داشتن زاویه‌ی تیز، گرد باشد. منحنی کردن گوشه‌های پنجره‌ی هواپیما و بیضی‌شکل ساختن آن‌ها باعث می‌شود فشار واردشده بر پنجره‌ها به اطراف پخش شود و هیچ فشار متمرکزی روی پنجره‌ها نباشد که بعدا باعث ترک خوردن شیشه بشود. با اوج گرفتن هواپیما در آسمان، فشار جو بیرونی، توربولانس و نیروی کششی کاهش پیدا می‌کنند.

هرچه ارتفاع هوایما زیادتر شود، فشار داخلی کابین هم بیشتر می‌شود. درنتیجه بین داخل و بیرون کابین، اختلاف فشار محسوسی به‌وجود می‌آید که این اختلاف فشار می‌تواند روی بدنه‌ی هواپیما و پنجره‌های آن تاثیر مخربی بگذارد که خوشبختانه امروزه با پیشرفت علوم و فنون مهندسی این مشکل حل شده است.

چرا شب‌ها نور چراغ‌های داخل هواپیما را قبل از نشستن کم می‌کنند؟

اگر تا به حال هنگام شب با هواپیما سفر کرده باشید، دیده‌اید که خلبان هنگام فرود در شب و تاریکی هوا، نور چراغ‌های داخل کابین را کم می‌کند. مطمئن باشید این کاهش نور برای این نیست که شما راحت‌تر بخوابید! با کاهش نور درون کابین شما فقط برای خروج از محیط هواچیما آماده می‌شوید.

در طول پرواز چشم مسافرها به نور عادت می‌کند و خروج از هواپیما و مواجه شدن ناگهانی با تاریکی محیط بیرون می‌تواند مشکل‌ساز باشد. بنابراین با خاموش کردن چراغ‌های داخل کابین قبل از فرود، مردمک چشم شما را به تاریکی عادت می‌دهند تا بعد از خروج از هواپیما در تاریکی مشکلی در دیدتان نداشته باشید.

چرا مهمانداران از مسافران می‌خواهند که در صعود و فرود پشتی صندلی خود را به حالت عمودی برگردانند؟

هنگام بلند شدن و نشستن هواپیما، امکان فرود اضطراری بیشتر است. به همین دلیل هم در هنگام بلند شدن هواپیما و نشستن آن از مسافران خواسته می‌شود تا پشتی صندلی‌شان را به حالت عمودی برگردانند که در اصطلاح فنی به آن Brace Position می‌گویند. در این شرایط اگر هواپیما مجبور به فرود اضطراری شود، با عمودی بودن پشتی صندلی، کمترین فشار و آسیب به بدن مسافر وارد می‌شود. نکته‌ی تکمیلی‌اش را هم به شما بگوییم که مسافر هنگام فرود اضطراری باید روی زانوهایش خم شود و دست‌ها را دور زانوهایش حلقه کند.

اگر یک نفر از مسافران پشتی صندلی‌اش را عمودی نکرده باشد و به حالت خوابیده باشد، فضایی برای مسافر پشت‌سری باقی نمی‌ماند تا این نکات را رعایت کند. بنابراین یادتان باشد رعایت نکات ایمنی هم به نفع خودتان است و هم به نفع دیگران.

چرا باید موبایل و لوازم الکترونیکی خود را هنگام پرواز خاموش کنیم؟

درست وقتی درِ هواپیما برای پرواز بسته می‌شود، تمام تلفن های موبایل و لوازم الکترونیک باید خاموش باشند. دلیلش استفاده‌ی روزافزون از سیستم‌های fly by wire است که سیم‌های برق، جای لوله های هیدرولیک و اتصالات مکانیکی را گرفته‌اند. این سیم‌ها می‌توانند با دریافت امواج رادیویی و مغناطیسی دچار اختلال بشوند. امروزه این محدودیت کمتر شده است و اگر سیستم‌های برقی تمام هواپیماها به پوشش shield یا سیستم سپر تدافعی مجهز باشند، ممکن است روزی استفاده از موبایل در پرواز آزاد بشود کما این‌که در شرکت امارات آزاد شده و حتی سرویس wifi اینترنت نیز در پرواز مهیا شده است.

 چرا مهمانداران توصیه می‌کنند بعد از فرود تا لحظه‌ی باز شدن درِ هواپیما، صندلی خود را ترک نکنید؟

تا حالا چندبار در هواپیما دیده‌اید که بعد از فرود ، تق‌تق درهای مخزن‌های بالاسر مسافرها باز و بسته می‌شوند و آن‌ دسته از مسافرانی که احساس زرنگی می‌کنند،کیف به دست وسط راهرو منتظر باز شدن در ایستاده‌اند و مهماندارها دائم به‌شان توصیه می‌کنند که سر جایشان بنشینند؟ حالا منهای این‌که زودتر پیاده‌شدن و جلوافتادن به قدر چند دقیقه آن‌قدرها هم ارزش این کارها را ندارد، این توصیه دلیل ایمنی هم دارد.

هواپیما بعد از فرودروی باند باید مسیری را طی کند تا به قسمت خروج مسافر برسد. اگر در این فاصله هواچیما با مانعی مواجه شود و مجبور شود ترمز ناگهانی کند، روشن است که ایستادگان توی راهروهای میانی تعادلشان را از دست می‌دهند و خودتان فکر برخورد با دیگر مسافرها و آسیب‌های بعدی‌اش را بکنید!

چرا در بعضی پروازها هواپیما تکان‌ می‌خورد؟

در بسیاری از پروازها پیش می‌آید که حین پرواز با تکان‌های شدید مواجه می‌شویم. این لرزش‌ها و تکان‌ها گاهی باعث نگرانی مسافران می‌شود اما درواقع جای نگرانی ندارد. در سراسر دنیا هواپیما هنگام عبور از چاله‌های هوایی تکان‌های شدیدی می‌خورند. چاله‌ی هوایی یک اصطلاح عامیانه برای یک حالت خاص ترمودینامیکی در هوا است. کاهش یا افزایش ناگهانی دما باعث حرکت لایه‌های هوا و موجب ایجاد ستونی از هوا می‌شود که در حال بالا رفتن است.

درا ین صورت اگر هواپیمایی وارد این شرایط شود همراه این ستون هوا به بالا کشیده می‌شود و بعد از عبور از این مقطع دوباره به ارتفاع اولیه برمی‌گردد. گاهی هم بر اثر برخورد با جریان‌های باد مخالف در هواپیما تکان‌های شدید احساس می‌شود. در هر حال در سیستم ایمنی و بدنه‌ی هواپیماهای امروزی تمام این موارد پیش‌بینی شده است و این تکان‌ها جای نگرانی ندارند. البته میزان و شدت این تکان‌ها به نوع هواپیما و ارتفاع پرواز هم ربط دارد.

هرچه هواپیما سنگین‌تر و سریع‌تر باشد و ساختار ایرودینامیکی بهتری داشته باشد، و هرجه ارتفاع پرواز بالاتر باشد، کمتر از جریان‌های هوایی تاثیر می‌گیرد.